Արևմուտք-Արևելք բախումը մեզանում սկսում է նոր ու առավել վտանգավոր երանգներ ստանալ: Եվ սարսափելին այն է, որ այդ պայքարում գրեթե անտեսվում է ամենակարևորը՝ հայկական շահը, չնայած թե՛ մեկը, թե մյուսը խոսում ու ճառում են այդ շահի դիրքերից:
Ժամանակ առ ժամանակ գլուխ բարձրացնող այս արհեստածին հակադրությունը չի հանդարտվի, քանի դեռ հայրենի քաղաքական ուժերը չեն գիտակցել, որ պետք է հիմնվել ոչ թե այս ու այն՝ Արևելքի ու Արևմուտքի, այլև սեփական քաղաքական արժեհամակարգի վրա: Իսկ դա պետք է ձևավորել:

Այս թեմայի շուրջ զրուցեցինք «Քրիստոնեա-ժողովրդավարական վերածնունդ» կուսակցության նախագահ ՍՈՍ ԳԻՄԻՇՅԱՆԻ հետ:

–Պարոն Գիմիշյան, չե՞ք կարծում, որ անկախացումից ի վեր հայաստանյան քաղաքական ուժերը նախընտրեցին գնալ հեշտ ճանապարհով՝ վերցրեցին արդեն իսկ պատրաստի արժեհամակարգը՝ արևմտյանը, այդ կերպ կամա, թե ակամա դառնալով մեկ ուրիշի, օտարի քաղաքական շահերի կցորդը, հաճախ նաև սպասարկուն:

– Մեր հազարամյակների պատմության ընթացքում մեզ մշտապես ուղեկցել է Արևմուտք- Արևելք բախումը, մենք մշտապես կանգնած ենք եղել այդ ընտրության առաջ: Բայց դրանով հանդերձ կարևորել ենք՝ ո՞րն է մեզ համար առաջնայինը:
Երբ 2000-ին Հայաստանը դարձավ Եվրախորհրդի անդամ պետություն, ես ինձ երջանիկ էի զգում, որովհետև երազում էի, որ արևմտյան արժեքները կգան իմ երկիր ու մենք քաղաքակիթ ճանապարհով կընթանանք: Բայց կյանքը ցույց տվեց, որ դա խաբերություն էր: Եվ ես այսօր վստահաբար կարող եմ հայտարարել, որ Հայաստանի՝ Եվրախորհրդի անդամակցման 15 տարիներին որևէ դրական արժեք մեր երկիր չի ներմուծվել: Հաջորդը. Արևմուտքը կորցրել է այն, ինչը մենք անվանում ենք <արևմտյան արժեքներ> դրանք արդեն վերացել են, չկան, այնտեղ նոր արժեքներ, մոտեցումներ են ձևավորվում, որոնք ընդհանրապես մեր ազգին հարիր չեն:

-Եվ այդ խեղումը սկսվեց այն պահից, երբ Եվրոպան հեռացավ իր հիմնական՝ քրիստոնեկան արժեհամակարգից:

-Արևմուտքը ձևավորվել է երկու հիմնական արժեհամակարգի վրա՝ քրիստոնեկան և ժողովրդավարության: Այսօր այդ երկուսն էլ, այո, վերացել են: Ժողովրդավարությունը դարձել է ձևական մի բան, մանիպուլյատիվ շոուներ են՝ ուրիշ ոչինչ: Արագ տեմպերով ոչնչացվում են քրիստոնեական արժեքները:
Հիմա վերադառնալով Հայաստանին՝ ասեմ, որ քաղաքականությամբ զբաղվող ցանկացած կառույց ու անձ մեզանում պետք է ինչ-որ կողմնորոշում ունենա, ինչ-որ արժեքների ձգտի: Կամ պետք է աշխարհում եղածը վերցնի, կամ մի նոր բան ստեղծի, արարի իր մտքում, իսկ մեր ազգը դա կարող է անել:

-Բայց նոր ասվածը պետք է հիմնված լինի հենց մեր ավանդույթների վրա: Գուցե ոմանց դժվա՞ր է թվում սեփականը իմի բերելը, բայց, չե՞ք կարծում, որ մեր միակ ճանապարհը սեփական փորձի, ձեռքբերումների, պատմության, հոգևոր, ռազմական մշակութային արժեքների հենքի վրա նոր, հայաստանակենտրոն քաղաքական արժեհամակարգի ստեղծումն է:

-Ասում եք մի բան, ինչի շուրջ ես մշտապես խորհել եմ: Այո, նախ պետք է պահպանենք մեր ավանդույթները,մեր առողջը, ի վերջո, հազարամայնակների ճանապարհ անցած ժողովուրդ ենք, տառապանք տեսած, իմաստություն ձեռք բերած ազգ ենք, որն իր անցած ճանապարհին շատ արժեքավոր բաներ է ստեղծել: Ի դեպ, մերը նաև տարբեր ժողովուրդների համար է արժեք եղել, ուրեմն, այսօր պարտավոր ենք դրա վրա հենվել, ու միաժամանակ, նայել առաջ՝ նոր մոտեցումներ առաջ քաշելով: Մեր արժեհամակարգը բացարձակապես եվրոպականին չի զիջում, ավելին, մեր քաղաքական միտքը հազարամյակներ առաջ է դեռ գործել ու լուրջ ձեռբերումներ է ունեցել: Երբ մենք աշխարհաժողովներ էինք անում ու քվեարկությամբ թագավոր էինք նշանակում Եվրոպան իր առաջին քայլերն էր անում: Սա պատմական փաստ է: Ուրեմն, ունենք անցած ճանապարհ, որը պետք է պահպանենք ու նաև մեր լուրջ ներդրումն ունենանք ներկայումս տեղի ունեցող ծանրագույն իրավիճակներում. աշխարհը կագնած է լուրջ մարտահարվերների առաջ, տնտեսական, քաղաքական, սոցիալական և կառավարման համակարգի խորը ճգնաժամի մեջ է, իսկ լուծումներ այսօր չկան: Այս իրավիճակում հայ ժողովուրդը, իր ազգային փորձով կարող է նույնիսկ ճանապարհ ցույց տալ մարդկությանը դուրս գալու այս ծայրահեղ ծանր վիճակից, որպես հնագույն ժողովուրդ մենք դա կարող ենք անել:

Ինչ վերաբերում է կողմնորոշումներին, ապա դա էլ կարող ենք ունենալ, որովհետև մենք փոքր երկիր ենք, աշխարհում հզորներ կան, որոնք դրդում են, ճնշում ու սպառնում են, փորձում տարբեր ձևերով մեզ այս ու այն կողմ քաշել: Կողմնորոշումը նորմալ բան է, եթե դու չես դառնում այս կամ այն թևի գործիքը: Ես օրինակ, հանգիստ եմ վերաբերվում այն քաղաքական ուժերի գոյությանը, որոնք ասում են՝ գտնում ենք, որ մեզ արևմտյան ճանապարհն է պետք, հանգիստ եմ վերաբերվում նաև արևելյան ուղին նախընտրողներին: Այստեղ կարևոր է երկու բան. նախ, ուր էլ գնաս չկորցնես ինքնուրույնությունդէ: Եթե ապաշնորհ, գրպանային իշխանություն ունեցանք, որ կողմն էլ գնանք, Եվրոպա, թե Արևմուտք, լավ չի լինելու: Եվ երկրոդ, արևելք կամ արևմուտք ընտրողները գործի՞ք են, ուղն ու ծուծով ծախվա՞ծ են, կատարում են ուրիշի պատվերը մեր երկրու՞մ, թե՞ փորձում են օգտագործել արևմուտքի ու արևելքի հետ մեր հարաբերությունները և Հայաստանին օգուտ բերել:

-Տարիների ընթացքը, ցավոք, ցույց տվեց, որ գերակշռող են պատվեր կատարողները, օտարի սպասարկուները:

-Ես նաև հուսով եմ, որ այս կամ այն կողմնորոշման տեր ուժերի մեջ կան նաև այնպիսիք, որոնց նպատակը մեկն է՝ այդ համագործակցությունը ծառայեցնել ի շահ մեր երկրի: Ցավոք, ուժերի մեծ մասը հանձնվել է կա՛մ Արևելքին, կամ Արևմուտքին, ու հանձնվելով կատարում է միմիայն նրանց պատվերը, դրանով էլ իրենց անձնական խնդիրներն են փորձում լուծել: Սա ես համարում եմ քաղաքական հանցագործություն:

-Այսօր կարծես նոր փուլ է թևակոխում Եվրասիական միության և Եվրամիության պաշտպաների միջև պայքարը: Ստացվում է, որ Ռուսաստան-Արևմուտք հակամարտությունը փոքր Հայաստանի նույնքան փոքր քաղաքական դաշտը բաժանել է երկու թշնամի բանակների: Պատահականությո՞ւն է սա, թե՞ միտումնավորություն: Չէ՞ որ նման բաժանումն ու պայքար չի կարող շահավետ լինել Հայաստանի համար:

-Այս թշնամանքը, որ վերջին ժամանակներս ակտիվորեն ներմուծվում է մեր երկիր, ունի կոնկրետ նպատակ, և դա պատահականություն չէ: Եթե որևէ մեկը թշնամաբար է վերաբերվում մյուսի կարծիքին, դա հատուկ է արվում ներքին լարվածությունը մեծացնելու համար: Մեր քաղաքական դաշտի տարբեր ուղղվածության ուժերի մեջ սերմանվում է թշնամանք, ատելություն, որպեսզի հետո դա սերմանողները օգտվեն իրավիճակից ու երկիրի ներսում գերլարվածություն ստեղծեն:Արդյունքում մենք ամեն ինչ կարող ենք կորցնել: Դրա համար ես դեմ եմ այդ բևեռացումներին: Եվ կոչ եմ անում բոլոր կողմերին՝ հանգիստ ու հարգանքով վերաբերվել մեկմեկու: Ոչ մի դեպքում այդ բախումը չպետք է տեղի ունենա մեր երկրում:

Այսօր մեր առաջնահերթ խնդիրն է՝ պաշտպանել մեր ազգայինը, մեր մշակույթը, մեր տեսակը, և ազգային ավանդույթների վրա հիմնվելով Հայաստանը լավ երկիր դարձնել: Դրան հասնելու համար ոչ մի դեպքում չի կարելի թույլ տալ, որ տարբեր քաղաքական ուժեր մեկմեկու դեմ դուրս գան ու թշնամանքը խորանա:Բերեմ ամենաթարմ օրինակը, խոսքս Արամ Սարգսյանի նկատմամբ օրերս կատարվածի մասին է: Ես ամեն հարցում չէ, որ համաձայն եմ նրա հետ, բայց դա չի նշանակում լցվել թշնամանքով, փորձել կեղտոտել ամեն ինչ, նման մոտեցումը լավ բանի չի կարող հանգեցնել: Հարգանքով պետք վերաբերվել, իհարկե, եթե մարդը ծախված չէ, իսկ ծախվածներից ուղղակի պետք է հեռու մնալ: Ոչ մի նշանակություն չունի, թե նա ո՞ր կողմին է ծախվել՝ արևելքի՞ն, թե՞ արևմուտքին: Այդպիսիք դավաճաններ են:
Բոլորս համատեղ այսօր մեկ բան պետք է մտածենք՝ մաքսիմալ օգտագործել աշխարհի հնարավորությունները ու օգնել, որ մեր երկիրը ոտքի կանգնի: Եվ այդ հայրենանվեր գործունեության ճանապարհին ոչ մի դեպքում չդառնալ օտարի ձեռքի գործիքը: Եթե մի կողմը գտնում է, որ արևմտյան ուղղություն է մեզ հարկավոր, մյուսն էլ արևելյանի կողմնակիցն է, ուրեմն, եկեք ոչ թե կռվենք, այլ գաղափարների մրցակցություն իրականացնենք, փաստարկներ բերենք, թող ժողովուրդը լսի ու որոշի, թե ո՞րն է ճիշտը, ո՞րն է ընդունելին և քիչ վտանգավորը: Չէ՞ որ միանշանակ ճշմատություն չկա ո՛չ այս, ո՛չ այն կողմում:

-Կոչ եք անում քաղաքական հանդուրժողականության, մինչդեռ արևմտամետները դիրքավորվում են: Գուցե դրան նպաստեց Լևոն Տեր-Պետրոսյա՞նը իր հանրահավաքային հայտնի ելույթով, որում <ջղաձգվողներ> ու <մարգինալներ> անվանեց ԵՏՄ-ին դեմ արտահայտվող ուժերին:

-Նախ, Տեր-Պետրոսյանը եղել է, կա ու մնում է արևմտամետ գործիչ: Ցավում եմ, որ ուշադիր չեն կարդում նրա հնչեցրած խոսքերը ու սխալ պնդումներ են անում, թե դարձել է ռուսամետ: Իսկ Տեր-Պետրոսյանն ընդամենն ասաց հետևյալը՝ ԵՏՄ-ն իրողություն է, բայց չասաց՝ ինքը կո՞ղմ է, թե՞ դեմ այդ իրողությանը: Հետո շարունակեց՝ այդ իրողությունը պետք է հաշվի առնել, ռեալպոլիտիկ է, մոտակա ժամանակներս մենք լինելու ենք ԵՏՄ-ում: Ու հավելեց՝ իշխանության սխալ քաղաքականության արդյունքում, ի՞նչ է, պետք է նստենք ողբա՞նք, լացե՞նք: Ուշադրություն դարձրեք, սա նշանակում՝ Տեր -Պետրոսյանը գտնում, որ ԵՏՄ անդամակցումը սխալ քայլ է: Վերջ, սա է նրա խոսքի իմաստը: Բայց, և՛ ժողովուրդն է խաբվել, և՛ քաղաքական գործիչները, ու բոլորը ասում են՝ Տեր- Պետրոսյանը ռուասաստանամետ է դարձել, կրկնում եմ՝ նման բան չկա:

Ցավում եմ, որ Արևմուտքը մեր երկիրը դրեց ընտրության առաջ, պատին դեմ տվեց ու ասաց՝ պետք է ընտրություն կատարես՝ ԵՏՄ՞, թե՞ ԵՄ: Լավ կլիներ նման ընտրության առաջ չկանգնեինք և ինքներս հնարավորություն ունենայինք հանգիստ ուսումնասիրելու թե՛ մեկի, թե՛ մյուսի առավելությունները, գուցե գայինք մեկ այլ համոզման, որ մեզ ո՛չ ԵՄ-ն է հարկավոր, ո՛չ էլ ԵՏՄ-ն, գուցե մեզ պետք էր միություն կազմել, օրինակ Չինաստանի՞ հետ: Բայց Եվրոպան մեզ պարտադրեց ու ասաց՝ պետք է կատարես ընտրություն ու դա անպայմանորեն պետք է լինի հօգուտ Եվրամիության:
Այսինքն, այն, ինչ արեցին Ուկրաինայի պարագայում, ասացին՝ դու ազատ ես, ինքդ որոշիր, բայց պետք է գաս ԵՄ, եթե ոչ՝ տես գլխիդ ինչ կբերենք: Ու եղավ այն՝ ինչ եղավ, այդ երկիրը հայտնվեց շատ ծանր վիճակում: Հայաստանը ծանրութեթև արեց ու ընտրեց չարիքի փոքրագույնը՝ նախընտրելով ԵՏՄ-ն, սակայն Արևմուտքը շարունակում է մտածել՝ ի՞նչ անել Հայաստանին հետ բերելու համար:

Ես ինքս էլ ծանրութեթև անելով գտնում եմ, որ մենք ճիշտ որոշում կայացրինք գնալով ԵՏՄ: Այս համոզման եմ հանգել ելնելով հետևյալից. ինձ ամենից շատ մտահոգել է գենդերալիզացման խնդիրը, բարոյահոգևոր, ընտանեկան արժեքների կորստյան վտանգը, ինձ համար ավելի լավ է պահպանենք մեր կերպարը, քան թե մի քանի քուռչ ու փալաս ունենաք, մի հատ էլ մեծ համբուրգեր և կորցնենք մեր արժեքները: Ես պատրաստ եմ մի քիչ սոված լինել, վատ հագնված, բայց իմ երեխաները ապրեն այնպիսի հասարակությունում, ուր ընտանեկան, հոգևոր արժեքները պահպանված կլինեն: Ես հայ եմ այնքանով, որքանով կարողանում եմ, մեր պապերի կողմից ստեղծված, ձևավորված արժեհամակարգը պահպանել: Հետևաբար, ընտրում եմ այն ուղին, ուր լավագույնս կպահպանվեն այդ արժեքները:

-Խոսեցիք քաղաքական պարտադրանքի մասին, սակայն նման իրավիճակները ազգերի համար դառնում են նաև խթանող, սթափեցնող միջոցներ: Ուրեմն, այսօր Հայաստանով ու հայ ժողովրդի ապագայով սրտացավ, մտահոգ քաղաքական ուժերը, ոչ թե այս կամ այն ուղղության շահերի սպասարկուներ պիտի լինեն, այլ համախմբվեն, լրացնելով քաղաքական դաշտի այդ բացը՝ ինչը հայակենտրոնությունն է:

-Այ, հենց հիմա, այդ գործով էլ զբաղված ենք, և փորձում ենք համախմբել բոլոր քաղաքական ուժերին, համագործակցել՝ ամենևին սահմաններ չգծելով արևմտամե՞տ է, թե՞ ռուսամետ, թե՞ զուտ հայաստանակենտրոն է: Մենք ուզում ենք սկսված գոծընթացում ներգրավել բոլոր ուղղություններին հարող ուժերի, նաև սփյուռքին, ու և թող ժողովուրդը, քաղաքական միտքը համատեղ որոշի, թե որտեղի՞ց ու ինչպե՞ս օգտվենք, որ այն ծառայի ի բարօրություն Հայաստան երկրի: Կգա պահը և ես առավել մանրամասնորան կխոսեմ այդ ծրագրի մասին: Իսկ որ հայաստանամետ ուժերով համախմբվելու ենք, դա կասկածից վեր է:

ԱՐՄԻՆԵ ՍԻՄՈՆՅԱՆ